Πώς ενθαρρύνουμε τα παιδιά

Ενθάρρυνση χρησιμοποιούμε όταν συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στα θετικά σημεία των παιδιών, στις θετικές συμπεριφορές και σε αυτά που κατορθώνουν, προκειμένου να καλλιεργήσουμε την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους και να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν υπευθυνότητα. Οι γονείς βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα λάθη τους, να μαθαίνουν από τα λάθη τους και να αναπτύξουν το θάρρος που χρειάζεται για να μην νιώθουν ματαίωση από τα λάθη τους. Έτσι τα παιδιά ξεκινούν να πιστεύουν στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους, τις οποίες και αναπτύσσουν όλο και περισσότερο όταν έχουν μάθει να ζουν με αυτοπεποίθηση.

Μπορούμε να καλλιεργήσουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα στην οποία βρίσκονται. Μια βασική αρχή είναι να εστιάζουμε την προσοχή μας όχι στα λάθη των παιδιών, αλλά σε όλα αυτά που κάνουν και τα οποία και εκτιμάμε.

Ο ενθαρρυντικός γονιός:

• Έχει θετικές προσδοκίες από το παιδί και το δείχνει με κινήσεις και λεκτικές εκφράσεις. Τα παιδιά συχνά εσωτερικεύουν τις προσδοκίες που έχουν οι μεγάλοι από αυτά και φέρονται ανάλογα με αυτές.
• Έχει λογικές απαιτήσεις από το παιδί και δεν ακολουθεί τα «υπερβολικά» πρέπει. Δεν περιμένει από το παιδί περισσότερα από αυτά που το ίδιο μπορεί να καταφέρει ούτε και λιγότερα. Ας θυμόμαστε ότι κάθε ηλικία έχει τις αντίστοιχες δυνατότητες και υποχρεώσεις.
• Καλλιεργεί την απουσία του ανταγωνισμού ανάμεσα στα αδέρφια. Ο γονιός λοιπόν ναι μεν είναι καλό να επαινεί το παιδί που έχει πετύχει κάτι, αλλά την ίδια στιγμή καλό είναι να επαινεί και το άλλο παιδί σε πράγματα που έχει προσπαθήσει να πετύχει ή μέχρι εκεί που έχει φτάσει. Αυτός ο έπαινος γίνεται είτε λεκτικά είτε μη λεκτικά με μια κίνηση, μια έκφραση του προσώπου. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέρφια μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο τη δύναμη αλλά και την αδυναμία του ατόμου.
• Έχει φιλοδοξίες σε λογικό βαθμό. Ο γονιός που είναι υπερβολικά φιλόδοξος συχνά αναζητά την τελειότητα από το παιδί του. Με αυτό τον τρόπο συχνά τα παιδιά οδηγούνται στο να μην προσπαθούν για το ο,τιδήποτε, εάν δεν είναι εκ των προτέρων σίγουρα ότι θα έρθουν πρώτα. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά αποφεύγουν τους τομείς και τις δραστηριότητες εκείνες στις οποίες θεωρούν ότι υπάρχει περίπτωση να αποτύχουν, άρα να μην πάρουν την πρώτη θέση. Ο υπερβολικά φιλόδοξος γονιός περνάει στο παιδί το μήνυμα ότι το παιδί αξίζει μόνο όταν πετυχαίνει, μόνο όταν παίρνει την πρώτη θέση, αλλιώς δεν είναι «αρκετά καλό».
• Πρεσβεύει λεκτικά και έμπρακτα αυτό που ζητάει από το παιδί του να κάνει. Ο ενθαρρυντικός γονιός αναγνωρίζει ότι καλό είναι να ζητάει από το παιδί του να συμπεριφέρεται με τρόπο τον οποίο ο ίδιος ο γονιός ακολουθεί για τον εαυτό του. Για παράδειγμα, όταν ο γονιός ζητά από το παιδί του να μαζεύει τα πράγματά του και να είναι τακτικό, πρέπει και ο ίδιος να κάνει το ίδιο. Δεν μιλάμε για τα δικαιώματα και τα προνόμια που αναφέρονται σε περιορισμούς βάσει ηλικίας. Αναφερόμαστε στις περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς αφαιρούν από τα παιδιά τους παραπάνω δικαιώματα και προνόμια από αυτά που μπορούν να απολαμβάνουν ανά ηλικιακή ομάδα ενώ για τους ίδιους προσθέτουν δικαιώματα και προνόμια.
• Δέχεται το παιδί του όπως είναι, όχι όπως θεωρεί ο ίδιος ότι πρέπει να είναι. Το να κατακρίνουμε τις όποιες (θεωρούμε εμείς) ατέλειες των παιδιών μας αποτελεί μεγάλο πλήγμα για την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού. Διαφορετικά θα επικοινωνήσουμε, λεκτικά και μη λεκτικά, με κατάκριση και διαφορετικά θα επικοινωνήσουμε, λεκτικά και μη λεκτικά, με εποικοδομητική, καλώς εννοούμενη κριτική. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά πιστεύουν στον εαυτό τους, ότι αξίζουν και ότι τα εκτιμούν. Διαφορετικά, αποθαρρύνονται όταν συνέχεια τους υπενθυμίζουμε τα λάθη τους και με αυτό τον τρόπο τα παιδιά δεν νιώθουν καλά με τον ίδιο τους τον εαυτό, ώστε να πιστέψουν ότι μπορούν να καταφέρουν κάτι.
• Οι πράξεις του συνάδουν με τα λόγια του. Ο ενθαρρυντικός γονιός δίνει το ίδιο μήνυμα στο παιδί είτε με λεκτική ή με μη λεκτική επικοινωνία. Δεν μεταδίδει αντιφατικά μηνύματα.
• Ξεχωρίζει την πράξη από το ίδιο το παιδί. Τα παιδιά μερικές φορές συμπεριφέρονται με μη αποδεκτό τρόπο. Ο ενθαρρυντικός γονιός δίνει το μήνυμα στο παιδί ότι το εκτιμάει για αυτό που είναι. Αν χρειαστεί να «μαλώσει» το παιδί το κάνει εστιάζοντας στην ίδια τη συμπεριφορά του παιδιού ή στην πράξη αυτή καθαυτή, και όχι στο ίδιο το παιδί.
• Αγνοεί τους μαρτυριάρηδες. Τα παιδιά που μαρτυρούν, μαρτυρούν είτε για να φανούν «καλά» παιδιά στα μάτια ενός τρίτου ή για να «εκδικηθούν». Όταν οι γονείς επιτρέψουν στα παιδιά τους αυτή τη συμπεριφορά, και άρα τιμωρήσουν τον «ένοχο», τότε το μήνυμα που δίνουν στα παιδιά τους είναι να κάνουν το ίδιο. Σαν αποτέλεσμα, ο «ένοχος» θα κάνει το ίδιο, όταν εμφανιστεί η ευκαιρία. Ο ενθαρρυντικός γονιός αγνοεί τη μαρτυρία του παιδιού και ασχολείται με άλλα πράγματα εκείνη τη στιγμή, δίνοντας όμως, εκείνη τη στιγμή, προσοχή και τονίζοντας μια θετική συμπεριφορά. Δεν αρκεί μόνο να αγνοήσουμε την αρνητική συμπεριφορά, αλλά να την «αντικαταστήσουμε» με μια θετική. Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν τη διαφορά μεταξύ της μαρτυρίας και της πληροφόρησης, εφόσον έχουν μεγαλώσει σε ένα υγιές περιβάλλον.
• Ενεργεί θετικά. Ο ενθαρρυντικός γονιός πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει τον τρόπο με τον οποίο οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής του εμποδίζουν τον ίδιο να ενθαρρύνει το παιδί του. Επίσης πρέπει να συνειδητοποιήσει ποιος τρόπος συμπεριφοράς του είναι εκείνος που θα συμβαδίσει με τις προθέσεις του. Σταματά τις αρνητικές παρατηρήσεις. Όταν προκύπτουν προβλήματα, επικοινωνεί με σεβασμό δηλαδή ακούει με ενσυναίσθηση, δίνει μηνύματα στο πρώτο πρόσωπο, βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων και χρησιμοποιεί τις λογικές συνέπειες. Δεν επεμβαίνει ο γονιός όταν το παιδί προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα ή να ολοκληρώσει ένα έργο ή μια δραστηριότητα, ανάλογα βέβαια της ηλικιακής του ομάδας. Όταν επεμβαίνουμε και δεν αφήνουμε το παιδί να ολοκληρώσει αυτό που έχει ξεκινήσει, είναι σαν να του λέμε ότι δεν μπορεί να το ολοκληρώσει. Όταν το παιδί ζητήσει βοήθεια, τότε προσφέρουμε τις προτάσεις μας, και όχι κανόνες ούτε κριτική. Όταν το παιδί ζητά τη βοήθειά μας επειδή θέλει την άτοπη προσοχή ή επειδή θέλει να αποφύγει να σκεφτεί το ίδιο ή θέλει κάτι έτοιμο, τότε είναι καλό να δώσουμε το μήνυμα ότι εμπιστευόμαστε την ικανότητά του. Αν έχουμε και ένα παρεμφερές ή μη σχετικό παράδειγμα από προηγούμενη φορά, το αναφέρουμε.
• Πιστεύει στο παιδί του, για να μπορέσει να πιστέψει το ίδιο στον εαυτό του. Το παιδί θα μπορέσει να πιστέψει στον εαυτό του όταν οι γονείς του πιστεύουν σε αυτό. Σημαντικός παράγοντας επίσης είναι η εμπιστοσύνη μας προς αυτό και η εστίαση στα θετικά σημεία των προσπαθειών του.
• Εστιάζει στη συνεισφορά του παιδιού και στα θετικά σημεία αυτής. Ο ενθαρρυντικός γονιός βοηθά το παιδί να νιώσει ότι επαρκεί, ότι είναι χρήσιμο και ότι η συμμετοχή του, ακόμα και αν δεν έχει αποτέλεσμα, είναι σημαντική. Ο ενθαρρυντικός γονιός αναγνωρίζει τις ικανότητες του παιδιού, το βοηθά να τις χρησιμοποιήσει και του δείχνει τρόπους με τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ικανότητές του για να συνεισφέρει στην οικογένεια, στο βαθμό βέβαια που αντιστοιχεί στην κάθε ηλικιακή ομάδα.
• Αναγνωρίζει στον ίδιο βαθμό την προσπάθεια, τη βελτίωση και το τελικό αποτέλεσμα. Όταν οι γονείς επιδιώκουν μια επιτυχία για το παιδί τους αλλά δεν δίνουν σημασία στη προσπάθεια του παιδιού, ή στην όποια βελτίωση επί του τελικού στόχου, τότε τα παιδιά λαμβάνουν το μήνυμα ότι δεν είναι τα ίδια αρκετά «καλά» παιδιά εάν δεν επιτύχουν ή εάν δεν φτάσουν στην τελειότητα. Ο ενθαρρυντικός γονιός χρησιμοποιεί λογικές προσδοκίες, δηλαδή μια προσέγγιση βήμα-προς-βήμα προς τον τελικό στόχο. Ο ενθαρρυντικός γονιός δέχεται και καλωσορίζει όλες τις προσπάθειες του παιδιού. Ο ενθαρρυντικός γονιός αναγνωρίζει τη σημασία του λάθους, δείχνει στο παιδί τι μπορεί να μάθει το παιδί από το λάθος του, πώς μπορεί να μετατρέψει ένα λάθος σε μια ευκαιρία μάθησης και ότι το λάθος είναι ο προπομπός της επιτυχίας.
• Δεν χρησιμοποιεί συχνά τον έπαινο. Η ενθάρρυνση και ο έπαινος δεν είναι το ίδιο. Η ομοιότητα μεταξύ του επαίνου και της ενθάρρυνσης είναι ότι και τα δύο εστιάζουν την προσοχή στη θετική συμπεριφορά του παιδιού. Μπορούμε να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο, όταν σκεφτούμε ποιος είναι ο σκοπός και ποιο το αποτέλεσμα της χρήσης τους.

Έπαινος

• Ο έπαινος είναι ένα είδος ανταμοιβής. Καλλιεργεί ένα αίσθημα ανταγωνισμού γιατί δίδεται όταν κάτι κερδίζουμε, όταν «είμαστε οι καλύτεροι». Το μήνυμα που περνάει στο παιδί με τη χρήση του επαίνου είναι: «όταν κάνεις κάτι που εγώ θεωρώ καλό, θα έχεις την ανταμοιβή σου. Η ανταμοιβή αυτή είναι η αναγνώριση και η εκτίμηση».
• Ο έπαινος είναι μια προσπάθεια να κινητοποιήσουμε τα παιδιά με την εξωτερική ανταμοιβή.
• Ο έπαινος μπορεί να είναι αποθαρρυντικός αν τα παιδιά πιστέψουν ότι η αξία τους ως άτομα εξαρτάται από τη γνώμη των άλλων.

Ενθάρρυνση

• Η ενθάρρυνση δίνεται για να ωθήσουμε το παιδί να συνεχίσει να προσπαθεί και να βελτιώνεται σε αυτό που κάνει. Δεν έχει σημασία πόσο μικρά είναι τα βήματα. Αρκεί να γίνονται.
• Η ενθάρρυνση συγκεντρώνει την όλη προσοχή στα θετικά σημεία του παιδιού.
• Η ενθάρρυνση αποτελεί ένα μέσο με το οποίο ο γονιός ή ο τροφός του παιδιού θα βοηθήσει το παιδί να μπορέσει να βρει τρόπους για να συνεισφέρει στο σύνολο.
• Η ενθάρρυνση δεν κάνει συγκρίσεις ούτε διακρίσεις ανάμεσα στα παιδιά, αδέρφια ή μη.
• Η ενθάρρυνση ασχολείται με το να αποδεχτεί το παιδί τον εαυτό του και με το να μπορέσει το παιδί να καλλιεργήσει το θάρρος που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες.
• Η ενθάρρυνση ασχολείται με το να βοηθήσει το παιδί να νιώσει ότι αξίζει.
• Η ενθάρρυνση ασχολείται με το να κινητοποιεί το παιδί να δρα με εσωτερική παρόρμηση.
• Η ενθάρρυνση δίδεται και όταν το παιδί νιώθει ότι δεν τα καταφέρνει αρκετά καλά, όταν αντιμετωπίζει μια δυσκολία ή αποτυχία.